Veel commissarissen zijn weliswaar gepokt en gemazeld in het bedrijfsleven, maar blijken ‘under-equipped’ als het gaat om het beoordelen van en adviseren over de digitale strategie van de onderneming. Een inhaalslag is nodig, vinden experts.
Leden van de Raad van Commissarissen zijn verantwoordelijk voor het beoordelen van de plannen van de onderneming en worden verondersteld in staat te zijn om advies te geven wanneer dat gevraagd wordt. In de regel zijn ze daartoe uitstekend geëquipeerd. Maar (grote) bedrijven krijgen in toenemende mate te maken met nieuwe uitdagingen, die onherroepelijk leiden tot een aanpassing van de digitale strategie van de onderneming. En dan wreekt zich dat de meeste commissarissen ervaren generalisten zijn, maar specifieke kennis en kunde in het digitale domein missen.
“De meeste commissarissen zijn ervaren generalisten, maar missen specifieke kennis en kunde in het digitale domein”
“En die specifieke kennis en kunde is wel hard nodig”, zegt Joost Steins Bisschop. Hij geeft leiding aan ‘digital agency’ Jungle Minds en heeft in de afgelopen jaren diverse grote ondernemingen begeleid bij hun digitale transformatie. “Een les was dat die trajecten behoorlijk weerbarstig kunnen zijn. Kundige governance kan dan helpen om niet te ontsporen.”
Steins Bisschop staat niet alleen in zijn mening. Ook Ruud Kok, directeur Board & Governance Programs aan de Nyenrode Business Universiteit, is van mening dat veel zittende commissarissen onvoldoende affiniteit hebben met nieuwe technologie. Om die reden startte dit jaar een speciale achtdaagse verdiepingsopleiding Technology for Boards, naast de al jaren bestaande basisopleiding voor commissarissen.
Kok: “Het onderwerp technologie als strategische driver komt in die basisopleidingen ook wel aan de orde, maar we hebben gemerkt dat er veel belangstelling is voor meer verdieping. Door nieuwe technologieën veranderen bedrijven radicaal. Dat vraagt om nieuwe inzichten en nieuwe vormen van bestuur en toezicht. Ik spreek commissarissen die zeggen: ‘ik hoor erover, ik lees erover, ik ben niet dom en snap ook wel dat dit impact heeft – maar ik wil het gewoon beter begrijpen.’ Gezien het feit dat inmiddels een flink aantal prominente Nederlandse commissarissen zich heeft ingeschreven, komt dit precies op tijd.”
Nieuwe business- en verdienmodellen
De beweging die Steins Bisschop aanduidt als de digitale transformatie heeft twee gezichten. Enerzijds gaat het om het automatiseren of informatiseren van bestaande processen van de onderneming, omdat die niet meer van deze tijd zijn. Steins Bisschop: “Denk bijvoorbeeld aan cruciale klantinformatie die is opgeslagen in verschillende oudere systemen die niet goed met elkaar kunnen communiceren. Dat staat het verkrijgen van een goed klantbeeld in de weg en daarmee het ontwikkelen van nieuwe diensten waarmee je dichter bij de klant komt. En dat is iets waarmee ondernemingen zich bij uitstek kunnen onderscheiden vandaag de dag.”
Anderzijds gaat het om het ontwikkelen van nieuwe business- en verdienmodellen die mogelijk worden dankzij digitale technologieën. Dat kan naast het bestaande businessmodel, maar ook in de plaats van. Steins Bisschop: “Een leasemaatschappij kan bijvoorbeeld een online platform voor het onderhoud van auto’s ontwikkelen of een commerciële informatiedienst die gebruikmaakt van data die ze toch al hebben. Hoe dan ook: beide activiteiten – adoptie en innovatie – moeten in een organisatie vanuit één en dezelfde capability worden ontwikkeld, omdat ze elkaar onderling beïnvloeden. Bedrijven die new business-ontwikkeling apart organiseren in een soort lab-omgeving, begrijpen niet goed wat de essentie is van een digitale transformatie.”
Horizontaal proces
Het zijn precies dat soort inzichten waar commissarissen veel baat bij zouden hebben, denkt Steins Bisschop. “Je hoeft echt niet te weten hoe het IT-landschap van de organisatie er in detail uitziet”, zegt hij. “Maar je moet wél de goede vragen kunnen stellen. Wij zien bijvoorbeeld best vaak dat bedrijven wel een digitale strategie hebben, maar dat die belegd is in een van de verticale silo’s, bijvoorbeeld marketing of IT. Dat werkt niet, omdat digitalisering een ‘horizontaal’ proces is dat per definitie álle lagen van de onderneming raakt en alle bedrijfsprocessen beïnvloedt. En dus moet de Chief Digital Officer niet ergens ‘weggestopt’ zijn, maar rechtstreeks aan de CEO rapporteren. Wij vinden het bij uitstek de taak van de commissarissen om daar vragen over te stellen, want als de digitale strategie niet op de juiste manier belegd is, wordt het ook nooit een succes.”
“Digitalisering is een ‘horizontaal’ proces dat álle lagen van de onderneming raakt en alle bedrijfsprocessen beïnvloedt”
Volgens Steins Bisschop moeten commissarissen vaak erg wennen aan het tempo waarin een digitale strategie wordt uitgerold. Hij zegt: “Tijd is een enorm belangrijke factor geworden. Iedere maand dat je wacht met digitaal transformeren, levert je bij wijze van spreken meerdere maanden extra achterstand op. Ook de manier van werken is anders: er is sprake van korte, opeenvolgende cycli van ontwerpen, bouwen, toetsen, aanpassen, opnieuw toetsen, valideren op klanten, weer aanpassen, enzovoorts. Die dynamiek verschilt totaal van de gangbare governance-dynamiek.”
Gemiste kans
Net als Kok is Steins Bisschop een voorstander van ‘digitale bijscholing’ van commissarissen die te maken krijgen met een digitale transformatie in de onderneming waarop ze toezicht houden. “Dat is niet iets dat je in een namiddag leert, maar er zijn zeker een aantal belangrijke basisinzichten die je in de loop van de tijd kunt opdoen”, zegt hij. “Een andere optie zou kunnen zijn dat een RvC versterkt wordt met een ‘digitale commissaris’, met een bijzondere verantwoordelijkheid voor het digitale domein.
Dat laatste spreekt ook Kok aan. “In de oorspronkelijke draft van de huidige Corporate Governance Code is een artikel opgenomen dat voorschreef dat elke RvC tenminste één deskundige op het gebied van technologie en innovatieve businessmodellen in zijn gelederen zou moeten hebben”, zegt hij. “Dat artikel heeft het niet gehaald, maar het illustreert een algemene opvatting dat commissarissen hier kennelijk niet vanzelfsprekend van op de hoogte zijn. Dan kun je twee dingen doen: of je neemt alsnog zo’n deskundige in je RvC op, of je zorgt dat je zelf beter op de hoogte raakt van de huidige game changers en de impact ervan op het businessmodel van jouw onderneming”, aldus Kok.
Dit is een publicatie van NPM Capital - zie het originele bericht hier https://www.npm-capital.com/nl/de-commissaris-gaat-digitaal